Veni, Vidi, Verba Verti
30.9.10
veni... vidi... verba-verti...
15.9.10
ο Αντώνης Σαμαράς, στο βάθος, δεν ενδιαφέρεται πραγματικά να είναι ηγέτης ενός μεγάλου κόμματος εξουσίας.
Ανιχνεύοντας τα αίτια του αριστερόστροφου λαϊκισμού στη Ν.Δ.
Tου Στεφανου Κασιματη / kassimatis@kathimerini.gr
Υπάρχει μία μερίδα του κόσμου -και δεν νομίζω να σας λέω κάτι καινούργιο- που θα μπορούσε θαυμάσια στις εκλογές να δώσει την ψήφο του είτε στην Κεντροδεξιά είτε στην Κεντροαριστερά. Το έχει κάνει άλλωστε επανειλημμένως στο παρελθόν, κάθε φορά όμως υπό μία προϋπόθεση, που είναι πάντοτε η ίδια: Οτι η επιλογή τους υπαγορεύεται από την αντίληψη του γενικότερου συμφέροντος της χώρας, όπως αυτή προκύπτει από τη λογική ανάλυση της κατάστασης των πραγμάτων.
Πείτε τους ανθρώπους αυτούς «μεσαίο χώρο», «σοβαρούς ανθρώπους» ή όπως αλλιώς σας αρέσει, έχουν πάντως συγκεκριμένα κοινωνικοπολιτικά χαρακτηριστικά: Εχουν μια σχετική οικονομική άνεση (χωρίς απαραιτήτως να είναι πλούσιοι), έχουν μόρφωση, χάρη στην οποία οι πνευματικοί ορίζοντές τους υπερβαίνουν τη μιζέρια των ιδεολογιών και του συμπλεγματικού μικροελλαδισμού, τέλος, οι άνθρωποι αυτοί ασκούν, κατά κανόνα, επιρροή στο κοινωνικό περιβάλλον τους.
Μιλώ για τους ανθρώπους οι οποίοι αποστρέφονται τον δογματισμό και αντιμετωπίζουν τα προβλήματα με τη στάση του σκεπτικισμού, εξετάζοντας δηλαδή κάθε φορά το πρόβλημα υπό το πρίσμα της λογικής και χωρίς φανατισμό. Τους ανθρώπους για τους οποίους ο λόγος προηγείται και καθορίζει τις επιλογές τους. Ισως η στάση τους εξηγείται επειδή ανήκουν στη μεσαία τάξη και, ως εκ τούτου, έχουν συναίσθηση του πόσον επισφαλής είναι η κοινωνική θέση τους: Δεν είναι πλούσιοι, ώστε να νιώθουν την ασφάλεια ότι οι ίδιοι θα επιζήσουν από τη γενική καταστροφή, δεν είναι όμως ούτε και φτωχοί, ώστε η καταστροφή να μην απειλεί τη θέση τους.
Σε γενικές γραμμές, οι άνθρωποι αυτοί ψήφισαν το 1996 τον Κώστα Σημίτη, κρίνοντας ότι η ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ διασφάλιζε τα συμφέροντά της - και ως προς αυτό δικαιώθηκαν, όπως απεδείχθη από τη διεθνή στήριξη που βρήκε η χώρα όταν χρεοκόπησε. Ψήφισαν, επίσης, τον Κώστα Καραμανλή, το 2004, πιστεύοντας ότι ήταν αποφασισμένος να καταπιαστεί με το πρόβλημα του υπερτροφικού κράτους και των ελλειμμάτων του - αλλά εκεί διαψεύσθηκαν και το μετάνιωσαν πικρά. Αυτός ο κόσμος (τον οποίο, αν καταλαβαίνω σωστά, εκφράζει τούτη η εφημερίδα) στις συζητήσεις που γίνονται ομολογεί αυτό το οποίο έγραψε προ τριών εβδομάδων στη στήλη του ο Στάμος Ζούλας: Οτι, καλώς η κακώς, δυστυχώς ή ευτυχώς, σήμερα η μόνη αναλαμπή ελπίδας από τον πολιτικό κόσμο εκπορεύεται από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και τον Γιώργο Παπανδρέου.
Το ερώτημα που με απασχολεί όμως είναι πώς και γιατί η Ν. Δ. του Αντώνη Σαμαρά επιτρέπει να συμβαίνει αυτό, παραδιδόμενη σε έναν άνευ προηγουμένου αριστερόστροφο λαϊκισμό με τη συστηματική και κατά κόρον δαιμονοποίηση του Μνημονίου. Τέσσερα είναι τα ενδεχόμενα και θα τα εξετάσω παρακάτω με τη σειρά.
Πρώτον, ο Αντώνης Σαμαράς και ο περί αυτόν κύκλος να μην καταλαβαίνουν την αποξένωση της Ν. Δ. από τη μεσαία τάξη. Πράγμα το οποίο θεωρώ εξόχως απίθανο, όχι για τις ανάγκες της ειρωνείας που πρέπει να διανθίζει το κείμενο, αλλά επειδή δεν τολμώ να διανοηθώ ότι το μεγάλο και ιστορικό κόμμα της Ν. Δ. μπορεί να έχει περιέλθει στα χέρια μιας τόσον ανεπαρκούς ηγεσίας! Επομένως, αυτό αποκλείεται.
Δεύτερον, ενδέχεται η ηγεσία της Ν. Δ. να καταλήγει στην πεπατημένη του «ώριμου φρούτου», εξαιτίας της αδυναμίας της να συλλάβει και να εφαρμόσει μια στρατηγική προς την εξουσία. Η στρατηγική του «ώριμου φρούτου» θα ήταν ίσως εφικτή, υπό την προϋπόθεση όμως ότι θα βρισκόμασταν ακόμη στην προ χρεοκοπίας εποχή. Αν ίσχυε αυτό, τότε θα μπορούσε βασίμως να ελπίζει ο Αντώνης Σαμαράς ότι, με λίγη προσοχή εκ μέρους του, θα έφθανε κάποια στιγμή η ώρα του να κυβερνήσει. Ομως το υπόβαθρο για να λειτουργήσει η θεωρία δεν υπάρχει, αφού οι δυνατότητες διακυβέρνησης μέσω της διεύρυνσης των ελλειμμάτων και της διόγκωσης του δανεισμού έχουν πλέον εκλείψει: There is no free lunch anymore, για να θυμηθούμε τη Θάτσερ.
Τρίτον, μπορεί ο Αντώνης Σαμαράς να έχει πάρει στα σοβαρά τις αναλύσεις ορισμένων εκκεντρικών και sui generis συμβούλων του, οι οποίοι πιστεύουν ότι η μεσαία τάξη θα εξαλειφθεί εντελώς από την κρίση και, επομένως, εκείνος με την πολιτική του οφείλει να γίνει αρεστός στα χαμηλότερα (από πάσης απόψεως) κοινωνικά στρώματα. Πρόκειται για υπολογισμό πολύ παρακινδυνευμένο, ώστε να μπορεί να βασισθεί κανείς σε αυτόν και ακούγεται μάλλον ως προσπάθεια για την εκ των υστέρων εκλογίκευση προσωπικών και πολιτικών ελλειμμάτων, παρά ως κάτι βαθύτερο.
Τέταρτον και χειρότερο είναι ο Αντώνης Σαμαράς, στο βάθος, να μην ενδιαφέρεται πραγματικά να είναι ηγέτης ενός μεγάλου κόμματος εξουσίας. Μπορεί να νιώθει μεγαλύτερη ψυχολογική άνεση με ένα κόμμα μικρότερο, κλειστό, περιχαρακωμένο και ευκολότερα ελεγχόμενο. Στην περίπτωση αυτή δεν μπορούμε να τον μεμφόμαστε για το παραμικρό. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε είναι σε καλό δρόμο! Με τη διαφορά ότι ο δρόμος αυτός δεν οδηγεί στην εξουσία...
μια υπέροχη ανάλυση για τον ακροδεξιό, εγωκεντρικό προσανατολισμό της ΝΔ και του αριβιστικού και λαϊκιστικού ύφους των συμβούλων και του αρχηγού της.
7.9.10
Greece's cabinet reshuffle: Papandreou plays to his party
PRIME ministers rejig their cabinets for various reasons: to breathe fresh life into reform efforts, to reward favoured ministers and punish others, to send voters or markets a signal of intent. Greece’s cabinet reshuffle, announced—much to the dismay of journalists—a little before 2 this morning, was not (primarily) about any of the above.
George Papandreou (pictured), the country’s stoic prime minister, has not only moved jobs around, he has restructured his government. Portfolios have been shifted, chunks of policy have been sliced off and become independent ministries, more than a few departments have been renamed. Mr Papandreou has also expanded his cabinet by 12, making it a populous 49-member affair.
Yannis Ragoussis, a close ally of the prime minister, takes on the job of government co-ordination, perhaps the second most taxing position in the Greek cabinet after the finance and economy minister. That role stays in the hands of George Papaconstantinou, who has navigated with poise one of the least enviable political jobs in the world throughout Greece's economic crisis, earning the trust of European and IMF figures along the way.
Louka Katseli, previously in charge of competitiveness, development and shipping, has been demoted to labour minister after an uninspiring stint. Michalis Chrisochoidis, until yesterday interior minister with a good record in dealing with terrorism and public order, will take over parts of Ms Katseli’s portfolio and will be charged with spearheading the country’s return to economic growth.
But the most telling new additions are two old party foes of Mr Papandreou’s. Kostas Skandalidis, an old hand who once ran against the prime minister for the leadership of their Pasok party, takes charge of agriculture, while Milena Apostolaki, once persona non grata in the prime minister’s circle, will be Mr Skandalidis’s deputy.
With international markets watching Greece’s exercises in fiscal prudence closely, the business of government in Athens has become a highly uncreative affair: most of it is written down in a memorandum co-signed by Papandreou and the EU/IMF/European Central Bank troika when Greece agreed its €110 billion ($140 billion) bail-out package in May.
Pasok's popularity has nonetheless suffered as the economy deteriorates, underscored by an annualised 3.5% contraction in GDP in the second quarter of this year and an unemployment rate of 11.7%. A late August poll saw the government’s approval ratings slip under 30%, though it remains comfortably ahead of the conservative New Democracy party.
What on a first reading may look like a radical overhaul of government may in fact have more to do with the internal politics of Pasok. With further drastic reforms on their way, Mr Papandreou may feel he needs to convince his own ranks more than public opinion. His priority for the coming months looks set to be a consolidation of party unity, with the aim of ensuring that his agenda enjoys solid support. What better way to achieve that than giving everyone with a grudge a job in government?
μας πήρανε χαμπάρι και οι "ξένοι"
αυτό είναι το αποτύπωμα των απερχόμενων υπουργών! #fail !
μια "αντιεξουσιαστική" (λέμε τώρα) κυβέρνηση,
έχτισε ελπίδες και οράματα από άμμο (παλάτια στην άμμο) σε ανεμοδαρμενες παρλιες!
που με ελάχιστες εξαιρέσεις, το μόνο αποτύπωμα που άφησε στην σύγχρονη "Ελληνική Ιστορία",
είναι αυτό το "ελαφρύ και εφήμερο" στην άμμο..
η φωτογραφία τα λέει όλα:
5.9.10
«να διδάσκη πάντας τους βασιλικούς ραγιάδες τα της υπακοής των χρέη»
Η προδοσία και ο στραγγαλισμός του Ρήγα στις 24 Ιουνίου 1798 «εστάθη του όλου των Ελλήνων έθνους η σωτηρία». Ηταν «ένας άσωτος και φαυλόβιος και φιλοκερδής κ' αισχροκερδής και φιλόδοξος». Το εγχείρημά του ήταν «ανόητο» και θα προξενούσε «βλάβην μεγαλωτάτην». Αυτά, και άλλα χειρότερα, έγραφε το 1811 ένας γιατρός από την Κοζάνη, ο Μιχαήλ Περδικάρης, στο έργο του «Ρήγας ή κατά ψευδοφιλελλήνων». Ενας μοναχός, ο Κύριλλος ο Πατρεύς, έγραφε: «Ο διεφθαρμένος τα φρένα Ρήγας (...) ος εκδούς εγκύκλια γράμματα διεγερτικά κατά των νυν τυράννων άνευ της του Χριστού ευδοκίας, κακώς ως κακός το ζην αποστέρηται, θοίνη προσήκουσα τοις τω ποταμώ Ιστρω ιχθύσι γενόμενος μετά των αυτού συνωμοτών και ύλη της αιωνίου κολάσεως». Καλώς δηλαδή έγινε τροφή για τα ψάρια του Δούναβη! Σε γράμμα ενός μητροπολίτη, το 1801, κατηγορούνται ο Ρήγας και οι σύντροφοί του διότι «εσκόπευον να κάμουν επαναστάσεις κατά του κραταιοτάτου Σουλτάνου· αλλ' ο μεγαλοδύναμος Θεός τούς επαίδευσε κατά τας πράξεις των με τον θάνατον οπού τους έπρεπε».
Αφού είχαν φτάσει τα νέα στην Κωνσταντινούπολη, για το μαρτυρικό θάνατο του Ρήγα, το Πατριαρχείο ανησυχούσε μήπως είχαν διαδοθεί τα επαναστατικά φυλλάδιά του. Ετσι, την 1η Δεκεμβρίου 1798 αποστέλλεται εγκύκλιος προς τους μητροπολίτες: «Συνέπεσεν εις χείρας ημών εν σύνταγμα (...) επιγραφόμενον Νέα πολιτική διοίκησις (...) και ανεμνήσθημεν του ποιμαντικού χρέους· και διά τούτο γράφομεν τη αρχιερωσύνη σου να επαγρυπνής εις όλα τα μέρη της επαρχίας σου με ακριβείς ερεύνας και εξετάσεις· όταν εμφανισθή τοιούτον σύνταγμα ως άνωθεν, εις τύπον ή χειρόγραφον, να συνάξης άπαντα τα διασπειρόμενα και να τα εξαποστείλης εις ημάς εν τάχει, μη επιμένων εις πλείονα (...)· ότι πλήρες υπάρχει σαθρότητος εκ των θολερών αυτού εννοιών τοις δόγμασι της ορθοδόξου ημών πίστεως εναντιούμενον».
Το 1798 ήταν μια χρονιά που κορυφώθηκε η διαμάχη των φυλλαδίων και των ιδεών, καθώς οι Γάλλοι, έχοντας καταλύσει τη Βενετική Δημοκρατία, τον προηγούμενο χρόνο, βρίσκονταν στα Επτάνησα, επομένως σε επαφή με τους Ελληνες στους οποίους κατηύθυναν την επαναστατική τους προπαγάνδα.
Στις 17 Ιουλίου 1797 ο Σουλτάνος έστειλε εντολή στον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε' στην οποία του ζητούσε «να διδάσκη πάντας τους βασιλικούς ραγιάδες τα της υπακοής των χρέη» και να καταδίδει «τους εναντία πράττοντας» ώστε να τιμωρηθούν. Τον ίδιο μήνα ο Πατριάρχης εξέδωσε μιαν «Απανταχούσα»: «Ουκ επαυσάμεθα ποτέ, εξ ότου διεσπάρη η γαλλική εκείνη λύμη, από του να γράφωμεν και να συμβουλεύωμεν παντί τω χριστωνύμω ημών πληρώματι (...) οπού να μην τύχη τις των πιστών και ορθοδόξων χριστιανών απατηθή, εξ αβουλίας ή απροσεξίας, και δελεασθή με το σατανικόν εκείνο δελέασμα οπού υποκεκρυμμένως και δολίως προτείνουσι τω ονόματι της ελευθερίας». Τον Σεπτέμβριο του 1798 η πατριαρχική προκήρυξη προς τους Επτανησίους έγραφε: «Ο πονηρός και αρχέκακος όφις, αφού δολίως επλάνεσε την ανθρωπότητα, (...) επινοήσας το γένος των Γάλλων δεκτικώτερον της πονηρίας, έχυσεν δαψιλώς εις τας ψυχάς αυτών τον ιόν της αποστασίας».
Την ίδια χρονιά, το πατριαρχικό τυπογραφείο εξέδωσε τη «Χριστιανική Απολογία» (ανώνυμο έργο το οποίο αποδίδεται στον μοναχό Αθανάσιο τον Πάριο). Μερικές χαρακτηριστικές φράσεις: Ο Θεός «ύψωσε την βασιλείαν αυτήν των Οθωμανών περισσότερον από κάθε άλλην, διά να αποδείξη αναμφιβόλως ότι θείω εγένετο βουλήματι». «Αδελφοί, μη πλανηθείτε (...) κλείσατε τα αυτιά σας και μη δώσετε καμμίαν ακρόασιν εις ταύτας τας νεοφανείς ελπίδας της ελευθερίας (...) Φυλάξατε στερεάν την πατροπαράδοτόν σας πίστιν και, ως οπαδοί του Ιησού Χριστού, απαρασάλευτον την υποταγήν εις την πολιτικήν διοίκησιν». Ο ίδιος αυτός ο Πάριος διέδιδε τερατώδεις φήμες για τη Γαλλική Επανάσταση. Οι «άθεοι» Γάλλοι «μητρογαμούσι και θυγατρογαμούσι και αδελφογαμούσιν ανυποστόλως και αδεώς οι σοφώτατοι». Την ίδια χρονιά ο Κοραής απάντησε γράφοντας την «Αδελφική Διδασκαλία», στην οποία χαρακτήριζε το φυλλάδιο του Πατριαρχείου ως «μωρά και αντίθεος διδασκαλία».
Η γλώσσα του πατριωτισμού
Αυτή η διαμάχη είχε τις συγκυριακές της αιτίες, αποτελούσε όμως μια δομική διαμάχη ιδεών και στάσεων. Σημαδεύει το αργοπορημένο τέλος του μεσαιωνικού κόσμου και της παιδείας του. «Οι Πλάτωνες και οι Αριστοτέλεις, οι Νεύτωνες και οι Καρτέσιοι, τα τρίγωνα και οι λογάριθμοι φέρουσιν αδιαφορίαν εις τα θεία». Η διαμάχη αυτή σημαδεύει το τέλος της εσχατολογικής αντίληψης της ιστορίας. Οι Ελληνες, όπως και οι Εβραίοι, έχασαν το «αυτοδέσποτον» (δηλαδή την ανεξαρτησία τους) «διότι παρά τω Θεώ, του ιδίου εγκλήματος εσμέν ένοχοι». Η νέα αντίληψη για το έθνος και την πολιτική του ανεξαρτησία απαιτούσε να ξεπεραστεί αυτή η εσχατολογική αντίληψη, της οποίας φορέας ήταν η Εκκλησία, και να ανανεωθεί ολόκληρο το νοητικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο θα μπορούσε να συγκροτηθεί το έθνος. Αυτή την πλήρη αναδιοργάνωση των νοητικών προϋποθέσεων επιχείρησε ο ελληνικός Διαφωτισμός, ο οποίος τόσο διασύρεται στις μέρες μας, και προπαντός ο Ρήγας και ο Κοραής. Από αυτή την άποψη, τα κείμενά τους αποτελούν καταστατικά κείμενα του έθνους όπως η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη στη Γαλλία, η αμερικανική Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, τα γραπτά του Ματσίνι και του Μαντσόνι στην Ιταλία, του Γκάντι στην Ινδία, του Κεμάλ στην Τουρκία. Αποτελούν δηλαδή εκείνα τα καταστατικά κείμενα τα οποία περιβάλλονται με κύρος από την εθνική ιδεολογία και τα οποία αποτελούν αντικείμενο ερμηνείας και επανερμηνείας αναφορικά με την πολιτική ηθική, την καλλιέργεια των δημόσιων αρετών και του πατριωτισμού. Πρόκειται για τα κείμενα που δημιουργούν τη γλώσσα του πατριωτισμού σε κάθε χώρα.
Στην Ελλάδα όμως ούτε τα κείμενα του Ρήγα ούτε του Κοραή είχαν μια παρόμοια τύχη. Δεν δημιουργήθηκε δηλαδή ένα corpus εθνικών κειμένων το οποίο μέσα από τη σχολική εκπαίδευση, τις χρηστικές εκδόσεις, τις συχνές αναφορές στο δημόσιο λόγο θα δημιουργούσε έναν εθνικό κανόνα. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι η ελληνική εθνική ιδεολογία στερείται «κανόνα», αλλά αυτός ο κανόνας αφορά την κωδικοποίηση της αφήγησης του εθνικού παρελθόντος Αρχαιότητα - Βυζάντιο - Νέος Ελληνισμός. Το περιεχόμενο αυτού του κανόνα αφορά εθνοτικά, εθνοπολιτισμικά χαρακτηριστικά και όχι πολιτικά χαρακτηριστικά. Με αυτή την έννοια, η δημιουργία του ελληνικού εθνικού κράτους έχει αποκαθαρθεί από το στοιχείο της πολιτικής, η οποία άλλωστε αποδίδεται με αρνητικά χαρακτηριστικά: «η διχόνοια».
Συνέπεια αυτού του πολιτικού καθαρισμού ήταν ότι το έργο του Ρήγα, ως έργο κατεξοχήν πολιτικό, υπέστη μια δραστική επιλογή. Ενσωματώθηκε στην εθνική ιδεολογία στο μέτρο που αφορά τις εθνεγερτικές του διαστάσεις, δηλαδή εκείνο το μέρος το οποίο άλλωστε έχει κατ' εξοχήν συναισθηματικό, εκλαϊκευτικό και μυθοποιητικό χαρακτήρα: ο Θούριος. Η επιλεκτική ενσωμάτωση μόνο του έμμετρου μέρους του έργου του Ρήγα μάς παραπέμπει στο εξής ζήτημα: ο ελληνικός εθνικός κανόνας, στην κειμενική του διάσταση, αποτελείται κυρίως από ποιητικά κείμενα. Και βεβαίως η ελλειπτική γλώσσα της ποίησης και η ευκολία αποσπασματικής παράθεσης είναι πιο εύπλαστη σε ερμηνείες. Ελάχιστα έχει προβληθεί ο ριζοσπαστικός δημοκρατισμός του συντάγματος του Ρήγα.
Αμεση δημοκρατία και ανεξιθρησκία
Ο Ρήγας στο σύνταγμά του προβάλλει έναν τύπο άμεσης δημοκρατίας ρουσοϊκής έμπνευσης. Τα κύτταρα της Δημοκρατίας του είναι οι τοπικές «συναθροίσεις» των πολιτών. Καμία θέση για επικρατούσα θρησκεία δεν υπάρχει στο σύνταγμά του. Ούτε λέξη για Ορθοδοξία. Η «Ελληνική Δημοκρατία (...) δεν θεωρεί τας διαφοράς των λατρειών με εχθρικόν μάτι». Ως εκεί. «Ο αυτοκράτωρ λαός είναι όλοι οι κάτοικοι του βασιλείου τούτου, χωρίς εξαίρεσιν θρησκείας και διαλέκτου, Ελληνες, Βούλγαροι, Αλβανοί, Βλάχοι, Αρμένηδες, Τούρκοι και κάθε άλλο είδος γενεάς». Το σύνταγμα έχει κοινωνικές διαστάσεις: σεισάχθεια αγροτικών χρεών. Εξισωτικά ιδεώδη στο στρατό: δεν επιτρέπεται διάκριση αξιωματικών και οπλιτών σε καιρό ειρήνης. Οι πολίτες για τις διαφορές τους εκλέγουν κριτές και σε κάθε χωριό αυτοί που απονέμουν δικαιοσύνη εκλέγονται. Ακόμη και τα μέλη του ανωτάτου δικαστηρίου (Καθαιρετικόν Κριτήριον) εκλέγονται με ετήσια θητεία. Προβλέπεται δημόσια εκπαίδευση για αγόρια και κορίτσια. Εξασφαλίζεται το πολιτικό άσυλο: «Δέχονται όλους τους αδικημένους ξένους και όλους τους εξωρισμένους από την πατρίδα των δι' αιτίαν της Ελευθερίας». Το Σύνταγμα του Ρήγα στηρίζεται σε μια ριζοσπαστική κοινωνική κριτική της ελληνικής κοινωνίας, την οποία ξαναβρίσκουμε αργότερα στο «Ρωσσοαγγλογάλλο» και στην «Ελληνική Νομαρχία».
Η κριτική αυτή, αρκετά συγκεκριμένη, εξηγεί την απουσία των πολιτικών κειμένων του Ρήγα από το εθνικό corpus. Αν και στις μελέτες που τονίζουν τον κατασκευασμένο χαρακτήρα της εθνικής ιδεολογίας η διάκριση ανάμεσα στον δημοκρατικό πατριωτισμό και στον εθνικισμό τείνει να εξαφανιστεί, και τα δυο ρεύματα ανήκουν σε μια παράδοση η οποία στην ιστορία της πολιτικής σκέψης εμφανίζεται διαφοροποιημένη. Ο πατριωτισμός στους νεότερους χρόνους εμφανίζεται ως μια παράδοση αφοσίωσης στην respublica, στα κοινά αγαθά, στην απόλαυση της κοινής ελευθερίας. Από την αναγεννησιακή πόλη, στην αγγλική, στην αμερικανική και στη γαλλική επανάσταση, η παράδοση αυτή δημιουργεί μια γλώσσα που υποστηρίζει μια δέσμη αισθημάτων που αφορά τον δημοκρατικό πατριωτισμό. Αξονάς της δηλαδή είναι η κοινότητα των πολιτών που συγκροτείται από την αυτόνομη δράση τους.
Το έργο του Ρήγα εμπνέεται κατ' εξοχήν από αυτό τον τύπο του δημοκρατικού πατριωτισμού. Η βάση των αισθημάτων είναι η εναντίωση στην τυραννία και η αφοσίωση στην ελευθερία με βάση τη θεωρία του φυσικού δικαίου. Επομένως τα αισθήματα αυτά σχηματίζονται ανεξάρτητα από τη φυλή και τη θρησκεία στην οποία ανήκει ο καθένας. Η φυλή και η θρησκεία, ως χαρακτηριστικά που προσκτώνται από τον πολιτισμό, θεωρούνται τεχνητά χαρακτηριστικά, υποδεέστερα των φυσικών σύμφωνα με τη θεωρία αυτή. Κατά συνέπεια δεν είναι αυτά που καθορίζουν την αγάπη προς την πατρίδα.
Υποβάθμιση της πολιτικής δράσης
Το ζήτημα όμως είναι ποια ήταν η κοινωνική βάση αυτού του δημοκρατικού πατριωτισμού στα Βαλκάνια. Αν στη Δύση πυρήνας αυτού του συναισθήματος ήταν οι πόλεις, μέσα από την αντίθεσή τους και την οριοθέτησή τους απέναντι στις αυτοκρατορίες και στις εδαφικές κυριαρχίες, δηλαδή μέσα από τη συγκρότηση της κοινότητας, στην Ανατολή η κατάσταση ήταν αρκετά διαφορετική, γιατί οι πόλεις ήταν συνενώσεις διαφορετικών εθνικοθρησκευτικών κοινοτήτων, χωρίς αποσαφηνισμένη πολιτική προσωπικότητα. Επομένως δεν υπήρχε μια διαδεδομένη υποκειμενικότητα με βάση την αφοσίωση των πολιτών στον οργανωμένο κοινό τους χώρο.
Από την άλλη μεριά, οι εθνικές κοινότητες μέσα στο οθωμανικό πλαίσιο βρίσκονταν σε διασπορά. Επομένως το αίσθημα που θα μπορούσε να θρέψει την ιδεολογική αφοσίωση στηριζόταν περισσότερο στην κοινή πολιτισμική συνάφεια παρά στην κοινή πολιτική δράση. Κατά συνέπεια, ο τύπος της εθνικής ιδεολογίας θα μπορούσε να έχει ως άξονα τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά, την ιδέα της κοινής καταγωγής, παρά του δημοκρατικού πατριωτισμού και της πολιτικής ιδεολογίας.
Μετά την επανάσταση, ο τύπος αυτός της ιδεολογίας δεν βρήκε ανταπόκριση, γιατί από την ελληνική κοινωνία έλειψε αυτό το ρεύμα της ριζοσπαστικής δημοκρατίας. Τα λαϊκά στρώματα από την Επανάσταση κράτησαν την αφοσίωση στη μυθική εικόνα του Καποδίστρια, με άξονα τη «δικαιοσύνη» αλλά και την αυταρχία απέναντι στον κοινοβουλευτισμό των κυρίαρχων ελίτ. Εξάλλου ο αλυτρωτισμός και η συνείδηση ότι το απελευθερωμένο κράτος ήταν ανολοκλήρωτο, ενίσχυε τις εθνοτικές, όχι τις πολιτικές συντεταγμένες της εθνικής ιδεολογίας. Οταν εμφανίστηκε το σοσιαλιστικό κίνημα, η εικόνα του Ρήγα αναβαθμίστηκε, αλλά η γλώσσα του σοσιαλισμού στον 20ό αιώνα, και κυρίως μετά τη ρωσική επανάσταση, ήταν η γλώσσα του διεθνισμού και όχι του δημοκρατικού πατριωτισμού. Επομένως ο Ρήγας δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως πηγή έμπνευσης και νομιμοποίησης της Αριστεράς μέσα στην εθνική ιδεολογία. Η αριστερή ιδεολογία δηλαδή δεν μπόρεσε να εμφανιστεί ως η ριζοσπαστική εκδοχή της ελληνικής εθνικής ιδεολογίας με κείμενο αναφοράς το Ρήγα.
Ενα συνεπαγόμενο αυτής της υποβάθμισης του πολιτικού στην συγκρότηση του εθνικού κράτους είναι η υποβάθμιση της ίδιας της συγκρότησης της ελληνικής πολιτείας, ως της γενέθλιας πράξης του νέου ελληνικού έθνους. Αυτή η υποβάθμιση είναι ιδιαίτερα έντονη σήμερα. Το πολιτικό προσωπικό, οι πολιτειακοί και οι πολιτικοί παράγοντες στέκουν αμήχανοι ανάμεσα στην παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και στον εθνικισμό της ιδεολογίας. Το κενό ιδεολογίας τείνει να το καταλάβει μια εθνικοθρησκευτική ρητορεία που προσπαθεί να εξαλείψει από την εθνική μνήμη τις πολιτικές, δημοκρατικές και διαφωτιστικές της διαστάσεις. Από αυτή την άποψη, ποιος χώρος μένει σήμερα για την πρόσληψη του δημοκρατικού πατριωτισμού του Ρήγα;
Σημείωση: Το έργο του Περδικάρη εξέδωσε ο Λέανδρος Βρανούσης, Επετηρίς του Μεσαιωνικού Αρχείου της Ακαδημίας Αθηνών, τ. 11 (1997). Τα παραθέματα από τον πόλεμο των φυλλαδίων, στο άρθρο του Βρανούση, «Αγνωστα πατριωτικά φυλλάδια» στο ίδιο περιοδικό, τ.15-16 (1997).
Ο κ. Αντώνης Λιάκος είναι καθηγητής της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
ενα ακομη ακραδαντο στοιχειο για το ρολλο του "παπαδαριου" στα εθνικα θεματα...
2.9.10
Ο νόμος λέει "ναι" στα φωτοβολταϊκά, η ΔΕΗ λέει "όχι".
Μετά και από τη δεκαπενταετή δράση της Greenpeace, από την 1η Ιουλίου ισχύει νομοθεσία που επιτρέπει και απλοποιεί την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων σε κατοικίες και μικρές εμπορικές επιχειρήσεις. Ενώ το πρόγραμμα αυτό δίνει κίνητρα στον οικιακό καταναλωτή να εγκαταστήσει φωτοβολταϊκό, η ΔΕΗ βάζει νέα εμπόδια.
στείλε και έσυ ενα γράμμα στον Πρωθυπουργό!
Αναρτήσεις
